Pankreas Kanseri
Pankreası oluşturan hücrelerin kendi fonksiyonlarını yitirerek kontrolsüz bir şekilde bölünüp çoğalması pankreas kanseri olarak tanımlanmaktadır. Ekzokrin ve endokrin pankreas kanseri olarak iki kategoride incelenir. Ekzokrin pankreas kanseri, pankreasın özsuyunu ileten kanallarda ortaya çıkar. Hormonları üreten hücrelerde meydana gelen kansere ise endokrin pankreas kanseri denmektedir.
Pankreas midenin arka kısmında bulunan, sindirim için gereken enzimleri üreten ve bu enzimleri kanal yardımı ile duodenuma (ince bağırsağın ilk kısmı) ileten bir organdır. Bunun dışında kan şekerinin regülasyonunu sağlayan hormonları da üretir.
Risk faktörleri
Sigara içmenin pankreas kanserinde bir risk faktörü olduğu düşünülmektedir. Bununla birlikte genetik faktörler, aile öyküsü ve bazı mutasyonların hastalıkta etkili faktörler olduğu görüşleri bulunmaktadır. Ek olarak ileri yaş, devamlı geçirilen pankreatit atakları ve safra kesesi cerrahi operasyonu, protein ağırlıklı beslenme düzeni, şişmanlık gibi faktörlerle de ilişkilendirmeler yapılmaktadır ancak kesin yargılar bulunmamaktadır.
Belirtiler
İlk aşamalarda nadiren belirti gösteren pankreas kanserinde en sık karşılaşılan belirtiler sarılık, kilo kaybı ve ağrıdır. Bunlara ek olarak kabızlık, ishal, gaz sancıları, bulantı gibi bulgular da hastalığın habercisi olabilmektedir. Bazı vakalarda ise ani olarak ortaya çıkan şeker hastalığı uyarıcı olabilir. Safra taşı ve alkol kullanımı gibi bir etken bulunmazken pankreatit atağına maruz kalmak pankreas kanseri bulgularından biri olarak düşünülebilir.
Pankreas kanseri nasıl teşhis edilir?
Pankreas kanserinde erken teşhiste bulunmak bir hayli zor bir durumdur. Genellikle erken evrelerde belirti görülmeyebilir. Görülen belirtiler de farklı hastalıklarla benzerlik göstermektedir. Pankreas kanserinde teşhis genelde testler yardımı ve çeşitli görüntüleme yöntemleriyle konulur. Kanserin yayılma durumuna evreleme adı verilir. Doğru ve etkin bir tedavinin uygulanması için testler ve görüntüleme yöntemleri oldukça önem teşkil etmektedir.
Pankreas Kanserinde Teşhisinde Uygulanan Testler
Bireyin sağlık taraması yapılarak hastalık geçmişi sorgulanır. Kronik hastalıklar varsa bu yolla saptanabilir. Kan testinde ise kanın belirli değer aralıklarında olup olmadığı kontrol edilir. Bilirubin gibi maddelerin düzeyi de sorgulanır. Tümör belirteçleri ise kanserli hücrelerin davranışı hakkında bilgi edinebilmemizi sağlayan ya da tümörün var olup olmadığını tespit etmeye yarayan idrar, kan ve doku testleridir. Bu testler için vücuttan örnekler alınır ve bu örneklerden analizler yapılır. Tümör belirteçlerinden CA 19.9 ve CEA, tümör hakkında bilgi verebilir ve tanı konan hastalarda yol gösterici olarak görev alır.
Görüntüleme Yöntemleri
Birçok kanser türünde olduğu gibi manyetik rezonans (MR) pankreas kanseri için de önemli bir yöntemdir. Pankreasın çevresindeki yapılarıyla birlikte karaciğer için tanıları göstermede önemli faktördür. Bilgisayarlı tomografide (BT) ise görüntüler bilgisayar ortamına transfer edilir. Görüntünün daha efektif olması için bireye kontrast madde verilir. Pozitron emisyon tomografisinde (PET) hastaya radyoaktif madde ile işaretli şeker (glukoz) uygulanır. Kanserli hücreler bol miktarda glikoz depoladığı için diğer hücrelerden daha koyu renkte görünür. Bilgisayarlı tomografi ile kombine edilen PET-BT cihazları hata payını minimal düzeyde tutmaktadır. Ultrasonda ses dalgalarıyla karın içi incelenir ve organların görüntülenmesi sağlanır. Endoskopik ultrasonda ise rektumdan veya ağızdan içeriye doğru ses dalgaları ile çalışan bir görüntüleme cihazı sokularak bilgi alınır. Endoskopik retrograd kolanjio pankretikografide (ERCP) ise endoskopik metot kullanılarak oniki parmak bağırsağından safra kanalı, pankreatik kanal gibi yapılar saptanır. Röntgen ile safra kanalları ve karaciğer görüntülenirse bu yöntemin ismi cilt altı transhepatik kolanjiografi (PTC) olur. Laparoskopide iç organlara cerrahi metotla içeriden görülür. Karın duvarına açılan bir kesiden içeri tüple girilerek görüntüleme yapılır. Şüphe duyulan bölgeden doku alınması işlemine ise biyopsi ismi verilir. Bu örnek laboratuvar ortamında analiz edilerek detaylı sonuçlar elde edilir.
Pankreas Kanserinde Hastalık Evreleri – Aşamaları
Evre 0 Tek katman hücrelerden meydana gelir. Yayılma bulunmaz ve tespiti oldukça zordur.
Evre I: Bölgesel büyüme saptanır. Kanserli hücreler pankreasla sınırlıdır.
Evre II: Yayılım bölgeseldir. Kanser hücreleri pankreasın dışında gelişim gösterebilir. Lenf bezleri yakınına yayılım görülebilir.
Evre III: Yayılma alanı büyümüştür. Kanser çevredeki ana damarlara ya da sinirlere sıçramıştır. Metastaz görülmez.
Evre IV: Metastaz görülür. Kanserli hücreler karaciğer gibi uzak alanlardaki organlara ve yapılara sıçramıştır.
Pankreas kanseri nasıl tedavi edilir?
Diğer kanser çeşitlerinde olduğu gibi cerrahi, radyoterapi, kemoterapi, lokal ablatif tedaviler ve ısı tedavisi metotlarından bazılarıdır. Tedavi süreci tanı ve teşhislere göre birçok alanda uzmanlaşmış koordineli bir ekip tarafından yapılmalıdır.
Pankreas kanseri ameliyatı
Genelde uygulanan iki farklı tür bulunur. Bunlardan ilki kür amaçlı cerrahi işlemlerdir. Tamamen çıkarılabilecek tümörler için uygulanan işlemlerdir. Palyatif yani hafifletici operasyonlar ise geniş bölgeye yayılan ve türlü sebeplerden ötürü tamamen çıkarılamayan tümörler için uygulanır. Bu tarz cerrahilerde amaç hastanın şikayetlerini minimal düzeye indirmektir.
Pankreas kanserinde kemoterapi tedavisi
Kemoterapi ağız ya da damar yoluyla bireye kanser ilacı uygulanmasıdır. Verilen ilaçlar dolaşım sistemi aracılığı ile bütün beden üzerinde efektif olabilmektedir. Kemoterapi kimi durumlarda radyoterapi gibi farklı metotlarla kombine olarak uygulanabilmektedir. Ameliyattan önce kullanılabileceği gibi sonrasında da kullanılabilmektedir. Adjuvan tedavi olarak isimlendirilen bu yöntemde hedef cerrahi sonrası kalan kanserli hücreleri yok etmektir. Neoadjuvan olarak adlandırılan tedavi ise cerrahi işlemden önce verilerek tümörün küçülmesi hedeflenir.
Pankreas Kanserinde Radyoterapi Tedavisi
Işın tedavisindeki hedef yüksek enerjili x ışınlarını kanserli alana ileterek hücrelerin öldürülmesidir. Tedavilerin bölünerek yapılmasıyla tek bir seferde verilen doz azaltılarak normal hücrelere zarar vermesinden kaçınılır. Fakat çok fazla büyük gözlemlenmeyen tümörlerde 1-5 seansta radyocerrahi dediğimiz teknik uygulanabilir. Radyocerrahi de ablatif bir tedavi yöntemidir.
Radyoterapi genellikle tek başına veya tek başına verilmediği durumlarda ise cerrahi öncesinde neoadjuvan olarak veya cerrahi sonrası lokal kontrolü artırmak maksadıyla adjuvan olarak verilmektedir. Radyoterapi kemoterapi ile kombine olarak uygulanabilir. Radyoterapinin bir diğer kullanım şekli ise metastatik kişilerde genellikle kısa süreli palyatif radyoterapidir. Buradaki ana amaç ise hastanın ağrı, kusma, bulantı, kanama gibi hayat kalitesini olumsuz olarak etkileyen belirtilerin minimal düzeyde tutulması veya eğer imkan var ise tamamen yok edilmesidir.
Pankreas Kanserinde Radyoterapi Nasıl Etki Eder?
Yüksek miktardaki radyasyon hücrelerin üremesini engellemekle birlikte onları yok edebilir. Kanserli hücreler normal hücrelerimizden çok daha hızlı bir biçimde bölünüp çoğalırlar. Radyasyonda sağlıklı hücreler de etki görmekle beraber kanser hücrelerine göre oldukça hızlı bir biçimde toparlanırlar. Tanı ve teşhis konulduktan sonra uygun tedavi metotları belirlenir ve radyoterapide uzmanlar kanserli hücrelerin maksimum seviyede sağlıklı hücrelerin ise minimal seviyede etkilenebileceği şekilde tedavi uygularlar.
Pankreas Kanserinde Ameliyatsız Tedaviler – Lokal Ablatif Teknikler
Bu yöntemlerden genel olarak metastaz durumu var ise yararlanılır. Radyofrekans ablasyonda (RFA) tümör içerisine girilen sonda benzeri alet aracılığı ile radyofrekans dalgaları kanser hücrelerini ısıtarak öldürmeyi hedefler. Mikrodalga termoterapisinde ise RFA’dan farklı olarak mikrodalgalar mevcuttur. Kriyocerrahi de sıvı nitrojen yardımı ile dondurulma bulunur. Nanoknife tedavisinde ise tümörlü bölgeye elektrik akımı uygulanmaktadır.
Çevre dokulara yayılımı veya bireyin genel durumunun iyi olmaması nedeniyle ameliyat edilemeyecek olgularda radyoterapi, özellikle radyocerrahi ve lokal ablatif tedaviler beraber uygulanarak başarı sonuçlar elde edilebilir. Cerrah ameliyat edilmeyeceğini söylediğinde mutlaka Radyasyon Onkoloğu ve Girişimsel Radyologdan görüş alınız. Pankreas kanseri tedavisinde tek başına kemoterapi hiçbir zaman yeterli olmamaktadır.
Pankreas Kanserinde İmmünoterapi tedavisi
İmmünoterapi bağışıklık sistemini harekete geçirerek vücudun kanserli hücrelerle daha etkili bir savaş vermesini sağlamaktadır.
Pankreas Kanserinde Isı – Hipertermi Tedavisi
Isı tedavisi veya termoterapi olarak da adlandırılır. Vücut dokusunun 39-44 C arası bir ısıya maruz bırakılması ile uygulanır ve tamamlayıcı bir tedavidir.
